Een foto in Metro van maandag 13 oktober toont hoe vanaf een zeeschip oude metrowagons in de Atlantische Oceaan worden gekieperd. De New-Yorkse wagons krijgen een tweede leven als vissenflat.

SAAR SLEGERS

Dit artikel verscheen in TU Delta, jaargang 40, nummer 31.

Wereldwijd zijn er heel wat scheepswrakken te vinden die doelbewust zijn afgezonken om een onderkomen te bieden aan algen, koralen, zeesterren en vissen. “Voor duikers zijn die wrakken leuk omdat er veel zeeleven te zien is”, vertelt Udo van Dongen desgevraagd. Van Dongen is onderzoekstechnicus microbiologie bij Technische Natuurwetenschappen en reist daarnaast als onderwaterfotograaf over de wereld op zoek naar bijzondere zeedieren. “Om een mooie duikstek te creëren hebben ze bij de Canarische Eilanden enkele schepen afgezonken. Maar ook bij de Filippijnen, bij Noorwegen en bij Bonaire heb ik tussen scheepswrakken gedoken die daar speciaal zijn geplaatst.” Een metrowagon heeft hij op de zeebodem nog niet aangetroffen. “In het Oostvoornse Meer in Zuid-Holland zijn wel een SRV-bus en enkele autowrakken te vinden”, vertelt hij. “Ook die liggen daar puur en alleen om het voor duikers aantrekkelijker te maken, want verder is er daar beneden helemaal niets te zien.”

Volgens de duiker zijn echter niet alle wrakken even geschikt als onderkomen voor zeeplanten en dieren. “In de Indische oceaan ligt een vluchtelingenboot van fiberglass op de oceaanbodem. En ergens bij de Verenigde Staten hebben ze een rif van autobanden gemaakt. Maar dat werkt dus helemaal niet. Er groeit niets op.”

Waarom de algen beter groeien op staal dan op fiberglass of rubber, weet promovendus ir. Leon van Paassen van Technische Natuurkunde. “Staal heeft het voordeel dat het roest. Bij de oxidatie komen ijzer en andere metalen vrij en dat zijn belangrijke voedingsstoffen voor algen en bacteriën. Daarnaast resulteert metaaloxidatie in de verruwing van het oppervlak. Daardoor blijven bacteriën en algen makkelijker plakken.”

Hoewel de stalen metrowrakken in principe geschikt zouden zijn als leefomgeving voor zeeplanten en dieren, vindt Van Paassen de dump van de wagons “zonde van het staal”. Er zijn volgens hem makkelijkere manieren om het zeeleven te stimuleren. “Eén van de belangrijkste voorwaarden voor de groei van algen en koralen is de aanwezigheid van een vaste ondergrond. Om daarvoor te zorgen kun je ook gewoon een hoop stenen op de zeebodem storten.”

Recyclingdeskundige dr.ir. Maarten Bakker van Civiele Techniek en Geowetenschappen vindt echter dat de verspilling van staal wel meevalt: “Aan zo’n metrowagon zit niet zo heel veel staal. Je zou het kunnen recyclen, maar veel winst haal je daar niet uit. Het materiaal wordt nu teruggegeven aan de natuur. Dat heeft ook wel wat.” Bakker benadrukt wel dat de het afzinken van wrakken met beleid moet gebeuren: “Een stalen wagon kan best als kunstrif dienen, maar dan moeten alle kunststoffen, oliën, foams en andere giftige en moeilijk afbreekbare stoffen wel uit de wagons verwijderd zijn.”